Από τον κύριο Maxwell στο ψηφιακό και διαδικτυακό ραδιόφωνο
Έχετε ποτέ αναρωτηθεί από που ξεκίνησαν όλα;
Πότε έγινε η πρώτη ασύρματη μετάδοση;
Πότε έγινε η πρώτη ραδιοφωνική εκπομπή;
Ποιος τελικά θεωρείται ο «πατέρας» του ραδιοφώνου;
Τι σχέση μπορεί να έχει ο πύργος του Άιφελ με το ραδιόφωνο;
Πότε ξεκίνησε η ραδιοφωνία στην Ελλάδα και στην Κύπρο;
Ας γυρίσουμε πίσω το χρόνο, στη χρονιά του 1872, τότε που ο σκωτσέζος φυσικός James Clerk Maxwell θεμελίωνε τη θεωρία του Ηλεκτρομαγνητισμού παρουσιάζοντας την εργασία «A Treatise on Electricity and Magnetism» (Μία Πραγματεία για τον Ηλεκτρισμό και τον Μαγνητισμό»
13/6/1831 – 15/11/1879
Ο Heinrich Rudolph Hertz επιβεβαίωσε την ηλεκτρομαγνητική θεωρία του Maxwell κατά τη διάρκεια πειραμάτων του από το 1886 έως το 1889. Σε αυτά τα πειράματα παρήγαγε και μελέτησε στο εργαστήριο ηλεκτρομαγνητικά κύματα πετυχαίνοντας την εκπομπή και λήψη τους.
22/2/1857 – 1 /1/1894
Ο Mahlon Loomis, το τρίτο από τα οκτώ παιδιά της οικογένειας Loomis, ήταν οδοντίατρος και εφευρέτης. Πίστευε μάλιστα ότι η ανώτερη ατμόσφαιρα της γης αποτελείται από αγώγιμα στρώματα που μπορούν να συμβάλλουν στην ασύρματη μετάδοση τηλεγραφικών και τηλεφωνικών σημάτων. Τον Οκτώβριο του 1866 κατάφερε να μεταδώσει τηλεγραφικά σήματα μεταξύ δύο βουνών στην περιοχή της Βιρτζίνια τα οποία απείχαν 29 χιλιόμετρα χρησιμοποιώντας χαρταετούς για κεραίες. Κανείς όμως δεν ήταν εκεί για να επιβεβαιώσει την επιτυχία του πειράματος.
Ο Loomis πέτυχε τη μετάδοση γιατί οι κεραίες εκπομπής και λήψης ήταν συντονισμένες
Ο Loomis πιστεύει σε ένα τρελό όνειρο σύμφωνα με το οποίο οι προτάσεις του θα μας προσφέρουν μια μέρα φως και ζέστη στα σπίτια μας (Κογκρέσο 1873)
Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, ο σέρβος στην καταγωγή ηλεκτρολόγος – μηχανολόγος και εφευρέτης Nikola Tesla είχε ξεκινήσει να πειραματίζεται με τα ραδιοκύματα πετυχαίνοντας το 1893 την πρώτη εκπομπή ραδιοσημάτων. Στις αρχές του 1898 πραγματοποίησε επιτυχημένα τη δοκιμή ενός τηλεκατευθυνόμενου πλοιάριου στο λιμάνι της Νέας Υόρκης.
Ο Tesla μιλούσε οκτώ γλώσσες, κατοχύρωσε περίπου 300 πατέντες και αποκαλείται
«ο άνθρωπος που εφηύρε τον 20ο αιώνα»
Πίσω στην Ευρώπη το 1896, ο Ιταλός εφευρέτης Guglielmo Marconi, ενθουσιασμένος από την ηλεκτρομαγνητική θεωρία, τα πειράματα του Hertz αλλά και τα επιτεύγματα του Tesla, μετέδωσε μηνύματα σε απόσταση 1500 μέτρων, και το 1899 μετέδωσε ραδιοσήματα πάνω από τη Μάγχη. Το Δεκέμβριο του 1901 κατάφερε να μεταδώσει σήματα από την Κορνουάλη (νότια Αγγλία) στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, στο Newfoundland του Καναδά. Οι κεραίες του με τη βοήθεια χαρταετών, έφταναν στο ύψος των 140 μέτρων
Ο Μαρκόνι είναι καλός συνάδελφος. Αφήστε τον να συνεχίσει. Χρησιμοποιεί δεκαεπτά από τις πατέντες μου.
Ο Ρώσος φυσικός Alexander Stepanovich Popov είχε παρουσιάσει στις 7 Μαϊου του 1895 μία εργασία σχετική με την ασύρματη ανίχνευση κεραυνών η οποία χρησιμοποιούσε ένα πηνίο για να ανιχνεύσει ραδιοσήματα από τις ηλεκτρικές εκκενώσεις. Η μέρα αυτή γιορτάζεται στη Ρωσία ως Ημέρα Ραδιοφώνου.
Η εκπομπή και η λήψη σημάτων από τον Μαρκόνι μέσω ηλεκτρικών ταλαντώσεων δεν είναι κάτι καινούργιο. Στην Αμερική, ο διάσημος μηχανικός Νίκολα Τέσλα πραγματοποίησε τα ίδια πειράματα το 1893 (A. S. Popov)
Τον Ιούνιο του 1943, λίγους μήνες μετά το θάνατο του Nikola Tesla, το Ανώτατο δικαστήριο των ΗΠΑ αποφάνθηκε ότι ο φερόμενος ως «εφευρέτης του ραδιοφώνου» και βραβευμένος με Νόμπελ Γουλιέλμο Μαρκόνι, οικειοποιήθηκε τις πατέντες του Τέσλα πάνω στη ραδιοτεχνική και τις παρουσίασε ως δικές του. Έτσι, με δικαστική απόφαση ο Τέσλα αναγνωρίστηκε ως πραγματικός εφευρέτης του ραδιοφώνου.
Κι ενώ η ασύρματη επικοινωνία είχε ήδη βρει γόνιμο έδαφος ανάπτυξης στον τομέα της τηλεγραφίας, ένας άλλος εφευρέτης από τον Καναδά, ο Reginald Aubrey Fessenden, άρχισε να πειραματίζεται πάνω στην ανάπτυξη δικτύου που θα μετέδιδε πληροφορίες για τον καιρό και θα ήταν ανεξάρτητο από τις τηλεγραφικές γραμμές. Το πρώτο ραδιοφωνικό πρόγραμμα, η επιτυχημένη δηλαδή μετάδοση ανθρώπινης φωνής και μουσικής, πραγματοποιήθηκε από τον πειραματικό ραδιοφωνικό σταθμό του Φέσσεντεν στο Μπραντ Ροκ της Μασαχουσέτης, τα Χριστούγεννα του 1906. Μοναδικοί ακροατές του ήταν τα πληρώματα κάποιων πλοίων στον Ατλαντικό. Ο Φέσσεντεν μίλησε ο ίδιος σε ένα μικρόφωνο άνθρακα και στη συνέχεια έβαλε μουσική από συσκευή φωνόγραφου του Έντισον.
6/10/1866 – 22/7/1932
Την ίδια χρονιά, το 1906 δηλαδή, ξεκίνησε ουσιαστικά η νέα εποχή για το ραδιόφωνου με την ανακάλυψη της λυχνίας audion από τον Αμερικανό εφευρέτη Lee De Forest ο οποίος αναφέρεται και ως ο «πατέρας» της ηλεκτρονικής εποχής. Με την ανακάλυψη της τρίοδης λυχνίας (είχε προηγηθεί η παρουσίαση της διόδου από τον Άγγλο Ambrose J. Fleming το 1904), ήταν πλέον εφικτή η ενίσχυση των σημάτων και η αξιοποίηση των αρχών διαμόρφωσης και ετεροδύνωσης που είχε θεμελιώσει ο Fessenden.
26/8/1873 – 30/6/1961
Τον Ιούλιο του 1912, ο αμερικανός εφευρέτης και μηχανικός Charles David “Doc” Herrold, ξεκίνησε εβδομαδιαίες ραδιοφωνικές εκπομπές μέσα από το κολέγιο Herrold College of Wireless and Engineering που είχε ιδρύσει τρία χρόνια νωρίτερα στο San Jose της Καλιφόρνια. Κάθε Τετάρτη η σύζυγός του έπαιζε δίσκους φωνόγραφου από ένα τοπικό κατάστημα, τους οποίους ζητούσαν να ακούσουν οι ελάχιστοι ακροατές της. Ο Herrold ήταν αυτός που εισήγαγε την έννοια του broadcasting, της μετάδοσης δηλαδή σήματος που απευθύνεται σε πολλούς δέκτες και όχι μόνο σε ένα δέκτη όπως ίσχυε μέχρι τότε στις ασύρματες επικοινωνίες με τα πλοία.
O Herrold στέκεται όρθιος στην πόρτα
Το καλοκαίρι του 1916 ο ηλεκτρονικός – μηχανικός Frank Conrad εγκατέστησε ένα ραδιοφωνικό σταθμό στο γκαράζ του σπιτιού του στο Πίτσμπουργκ και ξεκίνησε να μεταδίδει μουσική. Εξαιτίας όμως της εμπλοκής των ΗΠΑ στο Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο ο σταθμός σίγησε και επαναλειτούργησε τον Οκτώβριο του 1919. Αρχικά έπαιζε μουσική από τη δισκοθήκη του. Δέχονταν τηλεφωνήματα από φίλους και ακροατές για να παίζει μουσική περισσότερες ώρες. Όταν ξέμεινε από δίσκους έκλεισε συμφωνία με τον ιδιοκτήτη ενός τοπικού καταστήματος για να τον προμηθεύει με νέο υλικό. Σε αντάλλαγμα αυτός έκανε αναφορές στις προσφορές του καταστήματος πετυχαίνοντας κατά κάποιο τρόπο την πρώτη χορηγία στα ραδιοφωνικά χρονικά. Παράλληλα, επειδή οι γιοι και η ανιψιά του έπαιζαν πολύ καλά πιάνο, είχε βάλει ένα μακρύ καλώδιο από το σαλόνι του σπιτιού του μέχρι τον πομπό ώστε να μπορεί να μεταδίδει «ζωντανή» μουσική.
- Ο πρώτος κρυσταλλικός ραδιοφωνικός δέκτης εμφανίστηκε το 1904.
- Oι δέκτες αυτοί είχαν τη δυνατότητα να λαμβάνουν μόνο έναν σταθμό!
- Το 1918 ο Edwin Armstrong παρουσίασε την αρχή λειτουργίας του υπερετερόδυνου δέκτη.
- Το 1924 υπολογίζεται ότι υπήρχαν περισσότερες από 3 εκατομμύρια συσκευές στις ΗΠΑ
Lee De Forest to 1914
Στην Ευρώπη και στον υπόλοιπο κόσμο σημειώθηκαν πειραματικές ραδιοφωνικές μεταδόσεις που ξεκίνησαν λίγο πριν τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και συνεχίστηκαν μετά από αυτόν σε μεγαλύτερη κλίμακα.
Στη Γαλλία μεταδίδονταν από το 1910 μικρά δελτία ειδήσεων που αναφέρονταν στον καιρό και στο χρηματιστήριο από τον πύργο του Άιφελ.
Στην Αγγλία η πρώτη επιτυχημένη ραδιοφωνική εκπομπή έγινε το 1919.
Το 1919 επίσης άρχισαν τακτικές εκπομπές στη Χάγη της Ολλανδίας.
Αντίστοιχα, ραδιοφωνικές εκπομπές «βγήκαν στον αέρα»:
Το 1920 στον Καναδά
Το 1921 στη Δανία και στη Γαλλία
Το 1923 στο Σίδνεϋ της Αυστραλίας
Το 1927 στην Καλκούτα και στη Βομβάη της Ινδίας
Η νέα τεχνολογία εντυπωσιάζει, η χρήση της μαγεύει και τα πρώτα χρόνια χαρακτηρίζονται από ενθουσιασμό και υπερβολή. Σύντομα διαπιστώνεται η ανάγκη νομοθετικού πλαισίου για την νόμιμη λειτουργία των αυξανόμενων ραδιοφωνικών σταθμών. Άλλωστε στις ΗΠΑ πολλοί ραδιοφωνικοί σταθμοί κλείνουν αυθαίρετα με εντολές του πολεμικού ναυτικού που είχε τον έλεγχο των τηλεπικοινωνιών. Κάτω από την έλλειψη εθνικού ή διεθνούς πλαισίου θα μπορούσαν με μία δόση υπερβολής οι πρωτοπόροι του ραδιoφώνου Nikola Tesla, Guglielmo Marconi και Reginald Fessenden να χαρακτηριστούν ως «πειρατές».
Στη Μεγάλη Βρετανία ιδρύεται το 1922 η British Broadcasting Company από μία ομάδα ειδικών στην κατασκευή ραδιοφώνων και το 1927 μετατρέπεται σε οργανισμό ο οποίος αναλαμβάνει να φορολογεί τους βρετανούς ακροατές που διέθεταν ραδιοφωνικές συσκευές.
Στη Γαλλία ο πύργος του Άιφελ γλίτωσε την κατεδάφιση το 1909 όταν έληξαν τα δικαιώματα εκμετάλλευσης του. Σώθηκε χάρη στην ανεκτίμητη ραδιοφωνική κεραία του.
Στην Ευρώπη ο πρώτος μεγάλης εμβέλειας υπεράκτιος ραδιοφωνικός σταθμός ήταν ο “Radio Mercur” που ξεκίνησε τις εκπομπές τον Αύγουστο του 1958 στη Δανία καθώς η σχετική νομοθεσία απαγόρευε σε τρίτους τη μετάδοση εκπομπών.
Οι τυπολάτρες βρετανοί θεωρούσαν παράνομη την ακρόαση από βρετανούς πολίτες του νόμιμου “Radio Luxembourg” επειδή εξέπεμπε στην αγγλική γλώσσα εκτός συνόρων.
Ένα από τα διασημότερα πειρατικά ραδιόφωνα υπήρξε το “Radio Caroline” που ιδρύθηκε από τον Ronan O’ Rahilly το Μάρτιο του 1964 εκπέμποντας από ένα πλοίο σε διεθνή ύδατα βόρεια της Μεγάλης Βρετανίας.
Στις 30 Οκτωβρίου 1938 το βράδυ οι ακροατές βγήκαν έντρομοι από τα σπίτια τους πιστεύοντας ότι η Γη κατακτήθηκε από Αρειανούς. Στην πραγματικότητα αναστατώθηκαν από τη ρεαλιστική ραδιοφωνική δραματοποίηση ενός θεατρικού έργου του Orson Wells.
Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1950, οι ραδιοφωνικές μεταδόσεις βασίζονται στην τεχνική της Διαμόρφωσης Πλάτους (Amplitude Modulation, AM). Διακρίνονται 3 περιοχές εκπομπής:
Τα Μακρά Κύματα (Long Waves 150 – 550kHz)
Τα Μεσαία Κύματα (Medium Waves 500 – 1710kHz)
Τα Βραχέα Κύματα (Short Waves 2,2 – 30MHz)
Ο αμερικανός ηλεκτρονικός μηχανικός Edwin Armstrong πραγματοποίησε το 1934 μια επιτυχημένη εκπομπή ραδιοσήματος χρησιμοποιώντας όμως της τεχνική της Διαμόρφωσης Συχνότητας (Frequency Modulation, FM).
O Armstrong παρουσίασε τα αποτελέσματα των ερευνών του στην εταιρεία Radio Corporation of America (RCA). H RCA όμως, προσανατολισμένη εκείνη την εποχή στην ανάπτυξη της τηλεόρασης, αδιαφόρησε για τις προτάσεις του Armstrong. To 1936 o Armstrong έκανε μία επίδειξη των δυνατοτήτων και των πλεονεκτημάτων της FM μετάδοσης σε 500 μηχανικούς ήχου της Ομοσπονδιακής Επιτροπής Επικοινωνιών. Έβαλε ένα δίσκο με μία ορχήστρα τζαζ να παίζει μεταδίδοντας τη μουσική από ένα πομπό AM και από ένα FM. Οι μηχανικοί δεν πίστευαν ότι αυτό που άκουγαν ήταν ραδιοφωνική εκπομπή και όχι ζωντανή ορχήστρα.
Τεχνολογικά η επιστημονική κοινότητα θα γνωρίσει μια δεύτερη επανάσταση το 1947 με την ανακάλυψη του (TRANSfer-resISTOR).
Αποτελεί τη σημαντικότερη ανακάλυψη του 20ου αιώνα διότι έτσι άνοιξε ο δρόμος για την υλοποίηση των ολοκληρωμένων κυκλωμάτων και των μικροεπεξεργαστών.
1938 με 10 λυχνίες
Ιδρυτές της SONY
Στην Ελλάδα οι πρώτες απόπειρες ραδιοφωνική εκπομπής έγιναν το 1923 από τη Διοίκηση Ραδιοφωνίας του Υπουργείου Ναυτικών και το 1925 από τη σχολή Μεγαρέως (σημερινά εκπαιδευτήρια Δούκα). Η εκπομπή της σχολής αφορούσε τη μετάδοση μιας σχολικής γιορτής. Την άκουσαν περίπου 200 άτομα, κάτοχοι ραδιοφώνου εκείνη την εποχή.
Ως πατέρας της ελληνικής ραδιοφωνίας θεωρείται ο Χρίστος Τσιγγιρίδης. Ο σταθμός του στεγαζόταν σε δύο ξύλινες παράγκες, σε απόσταση 200 μέτρων η μια από την άλλη. Η πρώτη ήταν το στούντιο και η άλλη στέγαζε τον πομπό. Όταν έβρεχε, ο ήχος της βροχής περνούσε μέσα από τα μικρόφωνα των εκφωνητών. Ο Τσιγγιρίδης πραγματοποίησε τις πρώτες εκπομπές το 1928. Το σήμα του σταθμού ήταν το τικ – τακ του ρολογιού του.
Συνοπτικά:
1938 Ιδρύθηκε η Υπηρεσία Ραδιοφωνίας Ελλάδος (Υ.Ρ.Ε.)
1938 Λειτουργεί ο πρώτος ραδιοφωνικός σταθμός στην Αθήνα
1945 Ιδρύεται το Ελληνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας (ΕΙΡ)
1947 Εξαγοράζεται ο εξοπλισμός του Τσιγγιρίδη
Δεκαετία 1970 Εμφάνιση της «πειρατικής» ραδιοφωνίας στην Ελλάδα
Δεκαετία 1980 Προσπάθειες για τη θεμελίωση της «ελεύθερης» ραδιοφωνίας. Έναρξη λειτουργίας του πρώτου δημοτικού ραδιοφωνικού σταθμού (Αθήνα 9.84 FM, 1987).
Το 1948 λειτούργησε στον Βόλο ο πρώτος περιφερειακός ραδιοφωνικός σταθμός της Ελληνικής Ραδιοφωνίας (πρώην ΕΙΡ) ως ΕΡΑ Βόλου. Αρχικά, εξέπεμψε τον Ιούνιο με δοκιμαστικές εκπομπές. Στις 12 Σεπτεμβρίου 1948 ο σταθμός ξεκίνησε να εκπέμπει σε πλήρη καθημερινή λειτουργία, με πόρους της τοπικής κοινωνίας. Η ίδρυση του Ρ/Σ Βόλου οφείλεται στον χημικό Γιώργο Κοντογεωργίου. Υπήρξε ο ιδρυτής της βιοτεχνίας ραδιοφώνων στην Ελλάδα, η οποία είχε την επωνυμία «ΣΤΕΝΤΩΡ» (1929-1949). Το στούντιο, που υπάρχει και σήμερα, πίσω ακριβώς από τον Ι. Ν. των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, κατασκευάστηκε και εξοπλίστηκε με τα χρήματα φιλανθρωπικού εράνου, τα οποία ο δήμαρχος Παγασών τότε, Ζήσης Ζησάκης και ο νομάρχης Μαγνησίας, Γιώργος Παπαδάκος διέθεσαν για τον σκοπό αυτό.
Κατά τη διάρκεια των δεκαετιών 1960 & 1970 η εξάπλωση της ραδιοφωνία σε παγκόσμιο επίπεδο είναι ραγδαία. Έπειτα από την καθιέρωση της εκπομπής FM το επόμενο σημαντικό τεχνολογικό επίτευγμα ήταν η παρουσίαση το 1984 του συστήματος RDS (Radio Data System) για τη μετάδοση μηνυμάτων στις οθόνες των ραδιοφωνικών δεκτών, τεχνολογία ιδιαίτερα χρήσιμη για αυτούς που ταξιδεύουν με το αυτοκίνητό τους. Στη δεκαετία του 1980 ξεκίνησε επίσης η έρευνα για την υιοθέτηση της ψηφιακής τεχνολογίας στον τομέα της ροδιοεκπομπής. Το Γερμανικό Ινστιτούτο Τεχνολογίας Ραδιοφωνίας αναπτύσσει την τεχνολογία DAB (Digital Audio Broadcasting) και ο πρώτος σταθμός που θα εκπέμψει ψηφιακά είναι ο NRK Klassik από το Όσλο της Νορβηγίας.
Στις 18 Ιανουαρίου του 2018 η ΕΡΤ ανακοίνωσε ότι ξεκίνησε πιλοτική – δοκιμαστική εκπομπή ψηφιακού ραδιοφωνικού σήματος σε πρότυπο DAB+. Η εκπομπή πραγματοποιείται από το Κέντρο Εκπομπής Υμηττού Αττικής της ΕΡΤ στο VHF κανάλι 12C.
Κι ενώ το ραδιόφωνο διέγραφε τη δική του εντυπωσιακή πορεία στο χρόνο, πίσω στη δεκαετία το 1960 είχαν ήδη ξεκινήσει οι προσπάθειες για γρήγορη και ασφαλή ανταλλαγή πληροφοριών και προγραμμάτων μέσω δικτύων. Το πρώτο δίκτυο υπολογιστών, το ARPANET, παρουσιάστηκε το 1969.
Θα χρειαστεί όμως να περάσουν 20 χρόνια μέχρι το 1989, τότε που ο Timothy John Berners Lee άνοιξε τις πόρτες ενός άλλου μαγικού κόσμου, αυτόν του παγκόσμιου ιστού.
— Πανεπιστήμιο Stanford: «LO», κατάρρευση συστήματος
— 10:30μμ Επιτυχής ολοκλήρωση σύνδεσης
Η ευρεία χρήση του διαδικτύου από τις αρχές του 1990 σε συνδυασμό με την ανάπτυξη πολυμεσικών εφαρμογών για τους Η/Υ επιτάχυνε την προδιαγεγραμμένη συνάντηση του ραδιοφώνου με τον παγκόσμιο ιστό.
Στις 18 Νοεμβρίου 1994 οι Rolling Stones μεταδίδουν τη συναυλία τους μέσω της διαδικτυακής υπηρεσίας MBONE (Multicast Bone).
Ο Μάνος Χατζιδάκις συνήθιζε να λέει:
«…αν η τηλεόραση μας αιχμαλώτισε, το ραδιόφωνο μας μάγεψε»
Θα μπορούσε άραγε ο Nicola Tesla να φανταστεί τη σημερινή εποχή;
Μήπως ο Fessenden, o De Forest, o Armstrtong;
Μήπως εσείς κύριε Maxwell;